چرا FATF مشکلات اقتصادی کشور را بیشتر می‌کند؟

طی چند هفته اخیر دولتمردان و حامیان آن‌ها موج جدیدی را درباره FATF به راه انداخته و موج سازی فراوانی در این مورد کرده اند. محور اصلی استدلال حامیان FATF آن است که اگر ایران الزامات این نهاد را نپذیرد، دچار مشکلات شدید در روابط بانکی شده و اثرات منفی اقتصادی خواهد داشت. برای مثال می‌گویند حتی کشور‌های دوست مانند چین و روسیه نیز دیگر با ایران کار نخواهند کرد. آما آیا چنین است؟ تاکنون یک اظهار نظر رسمی از سوی مسئولین چینی و روسی در این زمینه دیده نشده است. تجربه گذشته روابط ایران با روسیه و چین نیز نشان می‌دهد از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۵ که ایران در لیست اقدام مقابله‌ای FATF قرار داشت، روابط بانکی این دو کشور با ایران برقرار بوده است، بنابراین FATF در این حد برای چین و روسیه اهمیت ندارد که روابط خود را با ایران قطع کنند.

ضمن اینکه اصولاً زیرساخت قطع روابط در توصیه‌های FATF وجود ندارد؛ چراکه طبق توصیه ۱۹ آن، در تعامل با کشور هدفی که تحت اقدامات مقابله‌ای قرار می‌گیرد، صرفا مراقبت‌ها باید افزایش یابد و حرفی از قطع روابط کارگزاری بانکی در توصیه‌های FATF وجود ندارد.
با وجود اینکه موافقین FATF کشور را از بازگشت به لیست سیاه می‌ترساندند، اما این نهاد در بیانیه اخیر خود، تهدید کرده است که صرفا «نظارت ها» را بر شعب بانک‌های ایرانی افزایش خواهد داد. اگر FATF قادر به قطع همکاری‌های بانکی بود، چنین تهدید ضعیفی را متوجه ایران نمی‌کرد. بنابراین، ادعایی که درباره درخواست چین و روسیه از ایران مطرح شده است، صحت ندارد. اما برعکس، چندین نمونه مشخص از سوی آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها وجود دارد که صریحا اعلام کرده‌اند ایران باید برنامه اقدام FATF را بطور کامل اجرایی کند. به عنوان مثال، وزرای خارجه سه کشور اروپایی در بیانیه مشترک ثبت ابزار پشتیبان اتحادیه اروپا (Instex) اعلام کردند که: «سه کشور اروپایی از ایران انتظار دارند همه عناصر برنامه اقدام FATF خود را سریعا اجرا کند». همچنین اتحادیه اروپا در بیانیه جمع‌بندی خود درباره ایران از جمهوری اسلامی خواسته است تا تعهدات مربوط به برنامه اقدام FATF را اجرا کند. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سفرای آلمان و انگلیس در تهران نیز سخنان صریحی درباره لزوم اجرای برنامه اقدام FATF توسط ایران داشته‌اند. همچنین اعضای اتاق جنگ اقتصادی آمریکا از جمله آدام ژوبین، دیوید کوهن، سیگال مندلگر و مارشال بیلینگزلی، درباره لزوم اجرای استاندارد‌های FATF اظهار نظر‌های صریحی داشته‌اند. به عنوان نمونه، سیگال مندلکر معاون تروریسم و اطلاعات مالی وزارت خزانه‌داری آمریکا که در روز ۱۵ خردادماه سال جاری در نشستی به میزبانی لابی ضدایرانی «بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها» صحبت می‌کرد، بخشی از سخنرانی‌اش را به رابطه ایران و FATF اختصاص داد و نسبت به عدم تصویب لوایح چهارگانه FATF اعتراض کرد.

یکی دیگر از اظهارنظر‌های عجیب درباره تصویب قوانین مربوط به FATF، سخنان مارشال بیلینگزلی (رئیس‌سابق FATF) در روز ۹ آبان ماه ۹۶، یعنی یک روز پس از ارائه لوایح مربوط به FATF از سوی دولت آقای روحانی به مجلس، در جلسه استماع کنگره است که به صراحت نشان می‌دهد آمریکا اصرار دارد تا لوایح مربوط به FATF در ایران تصویب شود. این عضو اتاق جنگ آمریکا، در پاسخ به این سؤال که: «چگونه فشار را بر روی رهبران ایران و موسسات مالی حفظ کنیم تا مطمئن شویم سپاه و موسسات مالی مرتبط با آن در تحریم‌ها رخنه ایجاد نکنند و آن را دور نزنند؟» گفت: «در رابطه با حفظ فشار‌ها بر روی حکومت ایران، یکی از کار‌هایی که آن‌ها (ایرانی‌ها) باید انجام دهند این است که باید یک چارچوب قانونی ایجاد کنند و برای توقف تامین مالی تروریسم پاسخگو باشند. آن‌ها به اندازه کافی قانون ندارند و من هم نمی‌دانم که آن قوانین را اگر داشتند رعایت می‌کردند یا نه؟ اما آن‌ها این چارچوب قانونی را ندارند و ما آنقدر اصرار می‌کنیم تا قوانین مقابله با پولشویی را تصویب و اجرا کنند. باید علیه بخش مالی آن‌ها اقدامات مقابله‌ای انجام دهیم.» در واقع همانطور که این مقام آمریکایی به صراحت عنوان می‌کند، FATF درباره ایران هدف و ماموریتی جز مسدود کردن راه‌های دور زدن تحریم‌ها ندارد و از این رو نه تنها گره گشای مشکلات اقتصادی کشور نیست بلکه مانعی مهم و جدی در این مسیر است. سینا عضدی، پژوهشگر مرکز تحقیقات استراتژیک دانشگاه فلوریدای جنوبی در مصاحبه با یکی از شبکه‌های ضدانقلاب در پاسخ به اینکه چه تحریم‌های دیگری مانده که آمریکا علیه ایران اعمال کند و یا آنکه آمریکا چه گزینه‌ای برای اعمال فشار علیه جمهوری اسلامی دارد، گفت: «آمریکا چیزی برای تحریم ایران ندارد مگر اینکه بخواهد از طریق سازمان FATF مناسبات مالی ایران را بیشتر محدود کنند و این کشور را تحت تحریم قرار دهد.» مواضع مقامات و کارشناسان آمریکایی درباره لزوم پذیرش FATF از سوی ایران به روشنی گویای واقعیت‌های این طرح است. برخی از این مواضع به شرح زیر است؛

۱- مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا در اواسط ماه گذشته عدم تصویب مقررات مربوط به FATF از جانب ایران را نگران‌کننده خواند و خواستار تصویب فوری کنوانسیون پالرمو و سی. اف. تی توسط ایران شد.
۲- استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا اوایل تیرماه سال جاری در نشست FATF در شهر اورلاندوی آمریکا گفت: «FATF اقدام به پیشگیری از دور زدن تحریم‌ها می‌کند.» او گفت: «سرانجام، تحت ریاست ایالات‌متحده آمریکا، FATF روش‌هایی را آزمایش کرد که استاندارد‌ها بتوانند به‌طور مؤثر در مورد تهدید تأمین مالی‌اشاعه سلاح‌های کشتارجمعی، مبارزه کنند. کشور‌های یاغی، تروریست‌ها و سندیکا‌های جنایی بین‌المللی به‌طور فزاینده‌ای در دور زدن تحریم‌ها و سایر اقدامات پیشگیرانه، به‌منظور ادامه توسعه اشاعه‌گری سلاح‌های کشتارجمعی خبره و ماهر شده‌اند. من این سازمان را تشویق می‌کنم تا کار‌هایی را که در اینجا انجام شد، به‌منظور اطمینان از اینکه خط‌مشی‌ها و کنترل‌های شبکه جهانی FATF به‌طور مؤثر مواجهه با این تهدید تکامل‌یافته را تکمیل کند.»
۳- خوان زاراته، معاون سابق مدیریت مبارزه با تروریسم و جرائم مالی در وزارت خزانه‌داری آمریکا گفته بود: «برای قرار دادن ایران در تنگنا و سخت‌تر کردن شرایط برای این کشور، به حضور کامل FATF نیاز است.» و «برای اینکه ایران از نظام مالی منزوی شود، لازم است FATF برای تأیید قضاوت‌هایی پیرامون نظام مالی ضدپولشویی و مبارزه با تروریسم مداخله کند.»
۴- چندی پیش سیگال مندلکر، معاون خزانه‌داری آمریکا، جزئیات درخواست‌های FATF از ایران را مطرح کرده و نسبت به طولانی شدن روند تصویب لوایح مرتبط با FATF ازجمله کنوانسیون مبارزه با تأمین مالی تروریسم (CFT) در نهاد‌های تصمیم‌گیر کشورمان معترض شده بود.
۵- ماتیو لویت، مدیر برنامه مقابله با تروریسم و جاسوسی در «موسسه واشنگتن در امور خاور نزدیک» چندی پیش گفته بود: «نظارت‌های FATF بر فعالیت‌های بین‌المللی ایران باید افزایش یابد. یکی از روش‌های تضعیف محور مقاومت و قدرت‌افزایی جنگ‌های نیابتی، گسترش نظارت بر فعالیت‌های بانکی ایران است.»